Την αντίθεση του σε πολλά σημεία των αλλαγών, που προωθεί ο νόμος Φλωρίδη εξέφρασε ο Καθηγητής Ποινικού Δικαίου και Δικηγόρος Λεωνίδας Κοτσαλής, ο οποίος μεταξύ άλλων τόνισε:
"Φοβάμαι ότι η νέα αποσπασματική μεταρρύθμιση θα επιτείνει την απορρύθμιση της ποινικής δικαιοσύνης, θα ενισχύσει τις υπάρχουσες εγγενείς δυσλειτουργίες".
1. Κύριε Καθηγητά, ποιες αλλαγές θεωρείτε πιο σημαντικές στην τροποποίηση του Ποινικού Κώδικα;
Υπάρχει μια σειρά διατάξεων του ΠΚ που τροποποιούνται με το σχέδιο Νόμου του Υπουργείου Δικαιοσύνης. Ξεχωρίζουν οι προτάσεις για τα αδικήματα του εμπρησμού (κοινώς επικίνδυνα
εγκλήματα, άρθρα 264 επ, 289 σχεδίου ΠΚ), για την ανθρωποκτονία από αμέλεια (άρθρο 302 σχεδίου ΠΚ), την συκοφαντική δυσφήμιση (άρθρο 363 σχεδίου ΠΚ κατάργηση 362 σχεδίου ΠΚ), την συμπερίληψη παραβίασης ερυθρού σηματοδότη στις περιπτώσεις επικίνδυνης οδήγησης (άρθρο 290Α σχεδίου ΠΚ), την αναστολή της ποινής (άρθρο 99 επ. σχεδίου ΠΚ) και την υφ’ όρον απόλυση (άρθρα 105Β και 106 σχεδίου ΠΚ), την μετατροπή της ποινής σε χρήμα (άρθρο 80 Α σχεδίου ΠΚ), το ανασταλτικό αποτέλεσμα της έφεσης για το αδίκημα της εγκληματικής οργάνωσης (άρθρο 187 παρ. 6 σχεδίου ΠΚ), δυνατότητα πλήρους επιβολής ποινής
σε απόπειρα (άρθρο 42 σχεδίου ΠΚ) και σε συνέργεια (άρθρο 47 σχεδίου ΠΚ), ρύθμιση της απέλασης (άρθρα 69 παρ. 1 και 72 ΠΚ), το αυτεπάγγελτο της ποινικής δίωξης εγκλημάτων εις
βάρος του Νομικού Προσώπου του Ελληνικού Δημοσίου (άρθρο 114 παρ. 3 σχεδίου ΠΚ).
Επίσης προτείνεται αναρρύθμιση θεμάτων οικογενειακής βίας, ύψους πρόσκαιρης κάθειρξης από 15 στα 20 χρόνια, μείωσης της ποινής, ελαφρυντικών περιστάσεων, συρροής λόγων μείωσης της ποινής, συνολικής ποινής σε περίπτωση στερητικών της ελευθερίας ποινών (άρθρα 83 επ., 94 παρ. 1 σχεδίου ΠΚ), παροχής κοινωφελούς εργασίας (άρθρα 81 παρ. 4 και 5 σχεδίου ΠΚ). Επίσης προτείνεται η τροποποίηση σειράς διατάξεων του ΚΠΔ που αφορούν μεταξύ άλλων την απευθείας κλήση στο ακροατήριο (πλημμελήματα και κακουργήματα) με σύμφωνη γνώμη Εισαγγελέα και Πρόεδρου χωρίς την παρεμβολή του Δικαστικού Συμβουλίου, την σημαντική διεύρυνση της ύλης του Μονομελούς Δικαστηρίου (Πλημμελήματα και Κακουργήματα), την κατάργηση των Πενταμελών Εφετείων, την αναρρύθμιση της ποινικής διαπραγμάτευσης (άρθρο 303 σχεδίου ΚΠΔ). Οι εν λόγω προτάσεις συνιστούν τομή στο πεδίο του ΚΠΔ.
2. Εκτιμάτε ότι αυτές οι μεταρρυθμίσεις θα πετύχουν το στόχο που είναι η ταχύτερη απονομή δικαιοσύνης;
Δεν πιστεύω ότι οι προτεινόμενες τροποποιήσεις με αποσπασματικό χαρακτήρα, όπως και οι προηγούμενες από τον Ιούλιο του 2019, μετά την ισχύ των Ν. 4619/2019 και 4620/2019 (Νέοι ΠΚ και ΚΠΔ), θα συμβάλουν στην επίτευξη του στόχου, που ήδη ο τίτλος του σχεδίου νόμου του Υπουργείου Δικαιοσύνης (επιτάχυνση και ποιοτική αναβάθμιση της ποινικής δίκης) προαναγγέλλει. Αποσπασματικές παρεμβάσεις σε θεμελιώδη νομοθετήματα όπως ο ΠΚ και ΚΠΔ που ανάγονται στο σκληρό πυρήνα του Κράτους Δικαίου δεν θα πρέπει να επιχειρούνται παρά μόνο σε ακραίες περιπτώσεις. Ήδη καταγράφονται τροποποιητικές παρεμβάσεις σε 80 περίπου άρθρα του ΠΚ από τον Ιούλιο του 2019 μέχρι σήμερα.
Τουναντίον μεταρρυθμίσεις τέτοιων νομοθετημάτων θα πρέπει να έχουν συνολικό χαρακτήρα, αφού έχει υπάρξει μια σχετική μακρά περίοδος ηρεμίας, καταλλαγής, εφαρμογής του Νόμου. Τότε και μόνο τότε η μεταρρύθμιση έχει ουσιαστικό νόημα, γίνεται με νηφαλιότητα, με σύνεση, με την ασφάλεια της κατασταλαγμένης άποψης. Φοβάμαι ότι η νέα αποσπασματική μεταρρύθμιση θα επιτείνει την απορρύθμιση της ποινικής δικαιοσύνης, θα ενισχύσει τις υπάρχουσες εγγενείς δυσλειτουργίες.
Μέτρα για την επιτάχυνση της ποινικής δίκης έχουν στο παρελθόν συζητηθεί. Και τέτοια μ.α. είναι: α) η τήρηση των εσωτερικών προθεσμιών, β) η διεύρυνση του ωραρίου της γραμματείας,
φυσικά με υπερωριακή αποζημίωση, γ) η ουσιαστικοποίηση της Επιθεώρησης από τον Άρειο Πάγο, δ) η γόνιμη και εποικοδομητική συνεργασία των Δικηγορικών Συλλόγων και την Ενώσεων Δικαστών και Εισαγγελέων.
3. Υπάρχει κάποιο άρθρο στο νέο Ποινικό Κώδικα με το οποίο διαφωνείτε και γιατί;
Υπάρχουν αρκετές ρυθμίσεις στο προτεινόμενο σχέδιο που βλέπω με ιδιαίτερο σκεπτικισμό.
Μεταξύ άλλων οι προτεινόμενες ρυθμίσεις στα άρθρα 42 ΠΚ απόπειρα και 47 ΠΚ συνέργεια είναι δογματικά ατοπήματα και πρέπει συνεπώς να ανακληθούν. Η διαγραφή της δυσφήμισης
(άρθρο 362 σχεδίου ΠΚ) και η σχετική διάταξη πρέπει να επανέλθει (αιτιολογία όπως και προηγουμένως). Οι τροποποιήσεις στο σύστημα των ποινών έχουν ως κοινό παρονομαστή την
αυστηροποίηση. Αλλού είναι δικαιολογημένη (σε λίγες περιπτώσεις), αλλού είναι αδικαιολόγητη (στις περισσότερες περιπτώσεις).
Ενώ ο νέος Ποινικός Κώδικας (Ν. 4619/2019) διείπετο αρχικά από ακραία επιείκεια, ίσως υπό την επήρεια Βορειοελλαδιτικού Πνεύματος, από τη 20 Ιουλίου 2019 και μετά υπάρχει πλήρης, σταδιακά, μεταστροφή προς αυστηροποίηση που γίνεται με διαδοχικούς αποσμασματικούς Νόμους. Αντιμετώπιση, δηλαδή, της αυξανόμενης εγκληματικότητας και παραβατικότητας εφήβων με αυστηροποίηση των υπαρχόντων πλαισίων ποινής. Ερώτημα: Είναι δυνατόν αντεγκληματική πολιτική (Διεύθυνση του Υπουργείου
Προστασίας του Πολίτη) να ακολουθεί την τροχιά του εκκρεμούς;
Επίσης δεν είναι επιτυχείς οι προτάσεις σχετικά με το Ειδικό Μέρος του ΠΚ. Ξεχωρίζω την 6 παρ. του άρθρου 187 ΠΚ και την προαναφερθείσα διάταξη του άρθρου 362 ΠΚ.
4. Ποινές φυλάκισης άνω των 3 ετών θα εκτίονται πραγματικά σε σωφρονιστικό κατάστημα. Διαθέτει η χώρα μας τις υποδομές, είμαι ρεαλιστικό αυτό;
Το τελευταίο ερώτημα είναι ίσως και το πιο αμφισβητούμενο. Από δεκαετίες στην Κεντρική Ευρώπη και στις Σκανδιναβικές Χώρες η τάση είναι ο περιορισμός κατά το δυνατόν των βραχυχρονίων στερητικών της ελευθερίας ποινών και η αντικατάστασης τους με χρηματική ή κοινωφελή εργασία (εφόσον υπάρχει η κατάλληλη υποδομή). Ο εγκλεισμός που προτείνεται για μικρομεσαία αδικήματα (πλημμελήματα) σε σωφρονιστικό κατάστημα είναι απλά λάθος, ιδιαίτερα από την σκοπιά της αντεγκληματικής πολιτικής (υπηρεσία φυσικά του Υπουργείου Δικαιοσύνης). Η ποιοτική και ποσοτική άνοδος της εγκληματικότητας που καταγράφεται στην
χώρα μας, δεν αντιμετωπίζεται και μόνο με την αυστηροποίηση, και μάλιστα υπέρμετρη (αναλογικότητα). Αντιμετωπίζεται με συνεπή έκτιση της ποινής, χωρίς εκπτώσεις μέσω ευνοϊκών διατάξεων, με συνεχή έλεγχο της εκνόμου συμπεριφοράς και αντιστοίχως με άσκηση της ποινικής δίωξης αλλά και με ένα πλέγμα κοινωνικών μέτρων.
Το μήνυμα: η παραβατική συμπεριφορά αντιμετωπίζεται από το νόμο, χωρίς παραθυράκια καθ’όλη την διάρκεια της
διαδικασίας (προ και κυρίας διαδικασίας). Η παλαιά ρήση στο πεδίο των ποινικών επιστημών ισχύει και σήμερα: «όσο λιγότερο ποινικό δίκαιο τόσο το καλύτερο γιατί έτσι επιτυγχάνονται τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα, υπό μία αδήριτη προϋπόθεση όμως: Συνεπή έκτιση της ποινής.
Εξάλλου η δημιουργία νέων φυλακών για μικροπαραβάτες αποτελεί μια εξωπραγματική δοξασία. Το κράτος θα πρέπει επιτέλους να βελτιώσει τα υπάρχοντα σωφρονιστικά καταστήματα, να εξαλείψει όρους απάνθρωπης κράτησης σε ορισμένα από αυτά, θέμα που
συχνά γίνεται αντικείμενο κριτικής και καταδικών από το Ε.Δ.Δ.Α.. Σημειώνεται ότι ο ισχύων Σωφρονιστικός Κώδικας είναι απόλυτα επαρκής, πληροί σύγχρονες προδιαγραφές αντεγκληματικής πολιτικής και μένει μόνο να εφαρμοστεί στο σύνολο του.
Πηγή: το Mανιφέστο
