Αντίλογο
επί των σκέψεων - προτάσεων, που διατύπωσε
δημόσια, για κορυφαία ζητήματα της
Δικαιοσύνης, ο αναπληρωτής υπουργός
Δικαιοσύνης κ. Δ. Παπαγγελόπουλος,
έστειλε στις “Δικογραφίες” ο δικηγόρος
Νίκος Λαγαρίας.
Γράφει:
“Με την
διαλλακτικότητα που τον διακρίνει ο κ.
υπουργός προσκάλεσε τα πολιτικά κόμματα,
τις δικαστικές ενώσεις, αλλά και όλο
τον νομικό κόσμο, να καταθέσουν απόψεις
επ’ αυτών.https://neaselida.gr/ideogrammata/d-papaggelopoylos-sti-nea-selida-thorakizontas-thesmika-toys-dikastikoys-leitoyrgoys/
Ανταποκρινόμενος
στην σημαντική δημόσια πρόσκληση, ως
νομικός, καταθέτω στον δημόσιο διάλογο
κάποιες σύντομες παρατηρήσεις:
«Οι
πρόεδροι κι οι αντιπρόεδροι των ανωτάτων
δικαστηρίων και ο εισαγγελέας του Αρείου
Πάγου να μην εκλέγονται από την εκάστοτε
κυβέρνηση, αλλά από τους ίδιους τους
συναδέλφους τους, όλων των βαθμών, με
μυστική ψηφοφορία. Επειδή ίσως το
πολιτικό σύστημα δεν είναι ώριμο για
μια τέτοια ριζική αλλαγή, υπάρχει και
ενδιάμεση λύση: το Υπουργικό Συμβούλιο
να επιλέγει την ηγεσία της Δικαιοσύνης
μεταξύ τριών που θα έχουν προεπιλεγεί
με μυστική ψηφοφορία των συναδέλφων
τους όλων των βαθμών».
Παρατήρηση:
Η
πρόταση του κ. υπουργού, αν υλοποιηθεί,
θα ενισχύσει την ανεξαρτησία της
Δικαιοσύνης και το αυτοδιοίκητό της.
Θα πρέπει
όμως, κατά τη γνώμη μου, να βρεθεί τρόπος
ενίσχυσης και της αξιοκρατίας, με
αντικειμενικά κριτήρια, ώστε ο καθένας
να κρίνεται μόνο κατά τα έργα του.
Η δημόσια
λογοδοσία των δικαστικών λειτουργών,
κατά την άσκηση του λειτουργήματός
τους, γίνεται με την αιτιολογία των
αποφάσεών τους, που ελέγχεται μέχρι
εξαντλήσεως των βαθμών δικαιοδοσίας.
Επιπροσθέτως,
η επιθεώρηση των τακτικών δικαστών, που
ενεργείται κατά το άρθρο 87 παρ. 3 του
Συντάγματος, μπορεί να προσφέρει πολλά,
όταν είναι στοχευμένη και, κυρίως, όταν
γίνεται με αξιολογική ανάλυση ουσιαστικών
και προσωποποιημένων στατιστικών
στοιχείων.
Ενδεικτικά,
θα μπορούσε να αξιολογείται ο χρόνος
που χρειάζεται ένας δικαστής, κατά μέσο
όρο, για τη δημοσίευση αποφάσεων σε
μονομελή σύνθεση, στις δε πολυμελείς
συνθέσεις, ο χρόνος που απαιτείται, κατά
μέσο όρο, για την κατάρτιση των εισηγήσεων
ενός εισηγητή δικαστή και ο χρόνος, κατά
μέσο όρο, για τη σύγκληση και τη διενέργεια
των διασκέψεων και τη δημοσίευση των
αποφάσεων, μετά από αυτές, από τον πρόεδρο
της σύνθεσης.
Θα μπορούσε
επίσης να αξιολογείται το ποσοστό
ευδοκίμησης των ένδικων μέσων και
βοηθημάτων που ασκήθηκαν κατά των
αποφάσεων/απόψεων ενός δικαστή (και σε
πολυμελή σύνθεση), ιδίως δε αναιρέσεων
για έλλειψη αιτιολογίας και εσφαλμένη
ερμηνεία και εφαρμογή του Νόμου. Για
δε τους ανακριτές, σημαντικό θα ήταν να
ερευνάται ποιο είναι το ποσοστό των
προσωρινώς κρατηθέντων που τελικώς
απηλλάγησαν – δηλαδή φυλακίστηκαν
αδίκως - και για τους εισαγγελείς, το
ποσοστό των συνταχθέντων από αυτούς
κατηγορητηρίων και κλητήριων θεσπισμάτων
που ευδοκίμησαν στο ακροατήριο.
Είναι
αναγκαία η τήρηση αξιόπιστων στατιστικών
στοιχείων. Θα φανούν χρήσιμα, τόσο για
την κρίση και την προαγωγή εκάστου
δικαστικού λειτουργού, όσο και για την
παρακολούθηση – στατιστικώς φυσικά,
από την ηγεσία της Δικαιοσύνης – του
παραγόμενου έργου κάθε Δικαστικής
Μονάδας συνολικά, με τη σύγχρονη
τεχνολογία
(https://opengov.ellak.gr/2016/12/07/i-politikes-kata-tis-diafthoras-stin-ellada-i-anagki-gia-mia-nea-prosengisi-ena-vivlio-tou-nikou-lagaria/ σελ. 35, 36).
Ωστόσο μέχρι
να γίνουν οι αλλαγές που προτείνει ο κ.
υπουργός, το Υπουργικό Συμβούλιο θα
πρέπει τουλάχιστον να συνεδριάζει «εν
συμβουλίω» και να μην προβαίνει σε
αξιολόγηση ανώτατων δικαστικών και
εισαγγελικών λειτουργών χωρίς συνεδρίαση,
δια περιφοράς:
2.
«Κανένας
δικαστικός λειτουργός να μην μπορεί να
τοποθετηθεί πρόεδρος ή μέλος Ανεξάρτητης
Αρχής αν δεν παρέλθει τουλάχιστον διετία
από την αποχώρησή του λόγω συνταξιοδότησης
ή παραίτησης από το δικαστικό σώμα.
Κανένας
δικαστικός λειτουργός να μην συμμετέχει
σε ψηφοδέλτιο επικρατείας πολιτικού
κόμματος, αν δεν έχει παρέλθει ικανό
χρονικό διάστημα ενός έως δύο ετών από
την αποχώρησή του από το Σώμα. Να του
παρέχεται όμως το δικαίωμα να είναι
υποψήφιος σε οποιαδήποτε εκλογική
διαδικασία στην οποία τίθεται στην
κρίση του κυρίαρχου λαού, ο οποίος μπορεί
να επιδοκιμάσει ή να αποδοκιμάσει μια
τέτοια υποψηφιότητα.
Με
τον τρόπο αυτό δεν θα επαναληφθούν
νοσηρά φαινόμενα του πρόσφατου
παρελθόντος, όπως να παραιτείται ανώτατος
δικαστής και την επομένη να ηγείται του
ψηφοδελτίου επικρατείας πολιτικού
κόμματος και στη συνέχεια να γίνεται
και υπουργός. Εντελώς υποκριτικά δε και
προσβλητικά για τη νοημοσύνη και τη
μνήμη του ελληνικού λαού, το κόμμα αυτό
με πρωταγωνιστή τον ίδιο ανώτατο δικαστή
και μετέπειτα βουλευτή Επικρατείας και
υπουργό, χωρίς ντροπή και με ιερή
αγανάκτηση δήθεν, κατήγγελλε για μεγάλο
χρονικό διάστημα τη σημερινή κυβέρνηση
για εντελώς διαφορετική περίπτωση
ανώτατης δικαστικής λειτουργού, η οποία,
αφού συνταξιοδοτήθηκε κανονικά, ανέλαβε
αμισθί τιμητική θέση.»
Παρατήρηση:
i) Σύμφωνα
με την παράγραφο 1 του άρθρου 4 του
Συντάγματος («Ισότητα των Ελλήνων»), οι
Έλληνες είναι ίσοι ενώπιον του νόμου.
Κατά την γνώμη μου μια τέτοια γενικευμένη «απαγόρευση» ίσως δεν δικαιολογείται, διότι προσκρούει στο συνταγματικό δικαίωμα όλων των Ελληνίδων και Ελλήνων να εκλέγονται βουλευτές, να διορίζονται υπουργοί και να επιλέγονται ως πρόεδροι και μέλη των Ανεξάρτητων Αρχών, υπό τους όρους βεβαίως που κατά περίπτωση θέτει το ίδιο το Σύνταγμα.
ii) Στην παράγραφο 3 του άρθρου 29 του Συντάγματος ορίζεται ότι απαγορεύονται απολύτως οι οποιασδήποτε μορφής εκδηλώσεις υπέρ ή κατά πολιτικού κόμματος στους δικαστικούς λειτουργούς.
Η διάταξη αυτή είναι κατά τη γνώμη μου παρωχημένη, ως προς την απολυτότητά της τουλάχιστον.
Κατά
την παράγραφο 1 του άρθρου 19 του Κώδικα
Δικαστικών Λειτουργών, «απαγορεύονται
εις τους δικαστικούς λειτουργούς
δημόσιαι εκδηλώσεις πολιτικού χαρακτήρος.
Επίσης απαγορεύεται η δημοσία άσκησις
κριτικής των πράξεων της Κυβερνήσεως
ή των Προϊσταμένων των Αρχών, κατά τρόπον
προδίδοντα έλλειψιν αντικειμενικότητος,
διά σκοπίμου χρήσεως αβασίμων επιχειρημάτων
ή του οφειλομένου σεβασμού».
Η καθ’
οιονδήποτε τρόπο έλλειψη αντικειμενικότητας
όμως, οπωσδήποτε δεν συμβιβάζεται με
την ιδιότητα του δικαστικού και
εισαγγελικού λειτουργού καθεαυτή.
Η προσδοκία
κάποιων δικαστικών λειτουργών, ευτυχώς
ελάχιστων, για μελλοντική αξιοποίησή
τους από την πολιτική εξουσία μετά την
αποχώρησή τους από την ενεργό δράση,
συνιστά πράγματι έναν δυνητικό παράγοντα
επηρεασμού τους.
Για
αυτό ίσως θα ήταν σκόπιμο να καθιερωθούν
ορισμένα εμπόδια για την κατάληψη πολιτικών
θέσεων από συνταξιούχους δικαστές και
εισαγγελείς, για κάποιο χρονικό διάστημα
μετά τη λήξη της θητείας
τους (https://opengov.ellak.gr/2016/12/07/i-politikes-kata-tis-diafthoras-stin-ellada-i-anagki-gia-mia-nea-prosengisi-ena-vivlio-tou-nikou-lagaria/,
σελ. 36).
3.
«Εδώ θα
πρέπει να ξαναδούμε τον θεσμό του
Οικονομικού Εισαγγελέα και του Εισαγγελέα
κατά της Διαφθοράς, που δημιουργήθηκαν
τα χρόνια της μνημονιακής κατοχής και
αποτελούν, κατά την άποψή μου, εκτροπή
από τον δημοκρατικό θεσμό του
αυτοδιοίκητου. Αυτό συμβαίνει
γιατί οι πλέον σοβαρές υποθέσεις
αφαιρούνται από τον κατά τόπο και καθ’
ύλην αρμόδιο εισαγγελέα, ο οποίος στις
μεγάλες Εισαγγελίες εκλέγεται από τους
συναδέλφους του. Προβληματίζομαι πολύ
γι’ αυτό το θέμα και σύντομα προτίθεμαι
να αναλάβω σχετική νομοθετική πρωτοβουλία,
αν όχι για την κατάργησή τους, τουλάχιστον
για τον τρόπο επιλογής όσων υπηρετούν
στις Εισαγγελίες αυτές (εισαγγελείς –
αναπληρωτές – επίκουροι) και για τη
διάρκεια παραμονής τους στις θέσεις
αυτές».
Παρατήρηση:
Ίσως
θα ήταν σκόπιμο, για τη διαφύλαξη της
ενότητας της Εισαγγελικής Αρχής που
προβλέπεται στο άρθρο 24 παρ. 2 του Κώδικα
Οργανισμού Δικαστηρίων (Ν. 1756/1988, «η
εισαγγελία δρα
ενιαία και αδιάκριτα …»),
να καταργηθούν όλοι οι θεσμοί των
εισαγγελέων ειδικών καθηκόντων και να
ασκούνται οι ίδιες ειδικές αρμοδιότητες,
μέσα στους κόλπους της ενιαίας Εισαγγελικής
Αρχής
(https://opengov.ellak.gr/2016/12/07/i-politikes-kata-tis-diafthoras-stin-ellada-i-anagki-gia-mia-nea-prosengisi-ena-vivlio-tou-nikou-lagaria/,
σελ. 37).
Εξάλλου δεν
είναι λίγες οι φορές που έχουν παρατηρηθεί
σχετικές δυσλειτουργίες.
Θυμίζω μια
από αυτές:
«
… Το
δευτεροβάθμιο πειθαρχικό το οποίο
επανεξέτασε την υπόθεση της Γεωργίας
Τσατάνη απεφάνθη ότι πρώτον η εισαγγελέας
Εφετών αφαίρεσε παράνομα τη δικογραφία
που αφορούσε τον Ανδρέα Βγενόπουλο από
τους εισαγγελείς Διαφθοράς …
»
(http://www.documentonews.gr/article/o-areios-pagos-epikyrwse-thn-poinh-ths-tsatanh-gia-toys-xeirismoys-ths-sthn-ypothesh-bgenopoyloy-antimetwph-me-poinikes-eythynes-h-eisaggeleas)
4.
«Να ληφθεί
πρόνοια ώστε σε θέσεις σημαντικές ή
προβεβλημένες να εναλλάσσονται οι
εισαγγελικοί και δικαστικοί λειτουργοί
και να μην ανακυκλώνονται τα ίδια
πρόσωπα. Χωρίς καμία αμφιβολία, η ανανέωση
των προσώπων εξασφαλίζει νέες ιδέες
και μεγαλύτερο ζήλο, αποτρέποντας
παράλληλα την ευνοιοκρατία αλλά και
άλλες προφανείς παθογένειες».
Παρατήρηση:
Προφανώς
δεν διαφωνεί κανείς με την άποψη αυτή,
του κ. υπουργού.
Ωστόσο μόλις
στις 20 Αυγούστου 2018, η Ένωση Δικαστών
και Εισαγγελέων εξέδωσε ανακοίνωση με
την οποία επεσήμαινε, μεταξύ άλλων, ότι:
« … με
τροπολογία και χωρίς να έχει αναφανεί
κάποιος ιδιαίτερος λόγος παρατάθηκε η
θητεία των αθλητικών δικαστών, παρά το
γεγονός ότι με το ν. 4326/2015 οι δικαστικοί
και εισαγγελικοί λειτουργοί ορίζονται
για τριετή θητεία χωρίς δυνατότητα
ανανέωσής της. Η Ε.Δ.Ε. εκφράζει την
αντίθεσή της σε τέτοιες λογικές που
καθιστούν άνευ αξίας τους καταλόγους
που αποστέλλονται στην Ε.Π.Ο. από τις
αρμόδιες δικαστικές αρχές … »
