Η "επαλήθευση φύλου" στον αθλητισμό

Γράφει ο καθηγητής Αθλητικού Δικαίου και δικηγόρος Γρηγόρης Ιωάννη Ιωαννίδης

Ήταν το 2009 όταν κλήθηκα για πρώτη φορά να ασχοληθώ με ένα ζήτημα που αφορούσε την επαλήθευση του φύλου στον αθλητισμό. Συμβούλεψα την ομοσπονδία στίβου της Νότιας Αφρικής στο θέμα της Caster Semenya και ήρθα σε επαφή με τις ευαίσθητες και περίπλοκες λεπτομέρειες αυτής της αναπτυσσόμενης περιοχής της αθλητικής νομοθεσίας. Αν και οι εμπιστευτικές πληροφορίες της υπόθεσης δεν μπορούσαν να γίνουν διαθέσιμες στο κοινό, μια περίληψη των επιχειρημάτων μου για το θέμα δημοσιεύθηκε το 2009 ("Η υπόθεση της Caster Semenya: Επαλήθευση φύλου στον αθλητισμό", World Sport Advocate).

Σχεδόν μια δεκαετία αργότερα, η IAAF (τώρα World Athletics) προσπαθεί ακόμη να αντιμετωπίσει αυτό το ζήτημα. Αν και οι λέξεις "επαλήθευση φύλου" δεν εμφανίζονται ρητά στο κείμενο της IAAF https://www.iaaf.org/news/press-release/eligibility-regulations-for-female-classifica, θεωρώ με σεβασμό ότι αυτός ο όρος θίγει όλα τα σχετικά ζητήματα της υπόθεσης.

Υπό αυτές τις συνθήκες, υποστηρίζω επίσης ότι η παρούσα συζήτηση εγείρει νομικά και ηθικά ερωτήματα και δημιουργεί ζητήματα μεγάλης πολυπλοκότητας. Υπό αυτό το πρίσμα, ένα από τα εισαγωγικά μου επιχειρήματα κατά της IAAF το 2009, (στο θέμα της Caster Semenya) ήταν ότι η εξέταση των αποδεικτικών στοιχείων και η ανάλυση των γεγονότων έδειξαν ότι οι αρχές του στίβου ήταν - και εξακολουθούν να είναι - απροετοίμαστες να αντιμετωπίσουν τις ιδιαίτερες ανάγκες ενός ατόμου, του οποίου οι πιθανές ιδιωτικές φυσικές και ανατομικές ιδιαιτερότητες έχουν πλέον γίνει θέμα δημόσιας συζήτησης.

Ομοίως, οι νέοι κανονισμοί της IAAF επιχειρούν να δημιουργήσουν αυτή την αδικαιολόγητη και περιττή επιτήρηση της διαίρεσης μεταξύ ανδρών και γυναικών, δίνοντας έμφαση στο φύλο και δημιουργώντας ένα "βάρος απόδειξης" κατά του ενδιαφερόμενου ατόμου. Το πρώτο κριτήριο στις νέες προτάσεις δηλώνει (με κάποια πολιτική ορθότητα) "...κάθε αθλήτρια που έχει Διαφορά στην Ανάπτυξη του Φύλου (DSD) που σημαίνει ότι τα επίπεδα κυκλοφορούντος τεστοστερόνης της (στον ορό) είναι πέντε (5) nmol/L ή παραπάνω και που είναι ευαίσθητη στα ανδρογόνα πρέπει να πληροί τα ακόλουθα κριτήρια για να είναι επιλέξιμη να αγωνιστεί..." και συνεχίζει να δημιουργεί αυτή τη διαίρεση μεταξύ ανδρών και γυναικών: "πρέπει να αναγνωρίζεται νομικά είτε ως θηλυκό είτε ως ίντερσεξ (ή ισοδύναμο)..." (και δεν είμαι αρκετά σίγουρος τι υπονοεί ο όρος "ισοδύναμο" υπό αυτό το πρίσμα). Ουσιαστικά, αυτό είναι, πιθανότατα, μια έμμεση προσπάθεια να δημιουργηθούν ζητήματα διάκρισης, που μας επαναφέρουν στις αναχρονιστικές και προκλητικές προσπάθειες κατά μιας αθλήτριας να αποδείξει ότι είναι γυναίκα ή ίντερσεξ, ή κάτι ενδιάμεσο. Τα αποδεικτικά στοιχεία και οι καλά καταγεγραμμένες περιπτώσεις από το παρελθόν δείχνουν πόσο εξευτελιστική, μειωτική και παρεμβατική μπορεί να είναι αυτή η διαδικασία για ένα άτομο και πόσο επικίνδυνη μπορεί να εξελιχθεί, λαμβάνοντας υπόψη το στίγμα που προσάπτεται σε άτομα που πρέπει να αποδείξουν το φύλο τους και οποιεσδήποτε ιδιαιτερότητες το συνοδεύουν. Παραδείγματα αυτοκτονιών αθλητών στο παρελθόν είναι καλά καταγεγραμμένα και φοβάμαι ότι η IAAF ανοίγει το κουτί της Πανδώρας.

Συνεπώς, αυτή είναι η λανθασμένη προσέγγιση και αυτή που δημιουργεί νομικές και ηθικές επιπλοκές. Η κύρια σκέψη αφορά το επιχείρημα ότι οποιοσδήποτε αποκλεισμός από αθλητικούς αγώνες και/ή οποιαδήποτε άλλη δικαιολογία για την αποβολή μιας αθλήτριας από το επάγγελμά της, πρέπει να γίνεται με αναφορά σε ιατρικά αποδεικτικά στοιχεία και να βασίζεται σε ένα κανονιστικό πλαίσιο με ισχυρή νομική βάση. Αυτό δεν ισχύει εδώ. Ο ισχυρισμός εκ μέρους της IAAF ότι υπάρχουν επιστημονικά στοιχεία που δείχνουν ότι το προηγούμενο όριο τεστοστερόνης ενός αθλητή δημιουργεί πλεονέκτημα απόδοσης για αυτόν τον αθλητή, δεν σημαίνει απαραίτητα ότι οι νέοι κανονισμοί βασίζονται σε νομική βεβαιότητα και δικαιολογία ή είναι μη παρεμβατικοί ώστε να δικαιολογούν τον νόμιμο σκοπό που επιδιώκει η IAAF. Συνεπώς, τέτοιοι κανονισμοί δεν είναι ανάλογοι με τον σκοπό που επιδιώκει η IAAF.

Αν και παρόμοια επιχειρήματα (για την προστασία του ισότιμου ανταγωνισμού) προέβαλε η IAAF στην υπόθεση CAS 2014/A/3759, Chand κατά AFI & IAAF, Απόφαση της 24ης Ιουλίου 2015 (παρακαλώ σημειώστε ότι αυτή ήταν μια Ενδιάμεση Απόφαση) και αυτή του Oscar Pistorius, η αλήθεια παραμένει ότι οι νέοι κανονισμοί, για άλλη μια φορά, αποκλείουν μια ολόκληρη κατηγορία γυναικών αθλητριών όσον αφορά μια απαίτηση να υποβληθούν σε ιατρική θεραπεία, εάν επιθυμούν να συμμετάσχουν σε αγώνες. Υποστηρίζεται ότι αυτό δύσκολα αποτελεί πειστική δικαιολογία για τον νόμιμο σκοπό που επιδιώκεται. Τα επιστημονικά αποδεικτικά στοιχεία που παρουσίασε η IAAF για να αποδείξει την ενισχυμένη απόδοση είναι, με σεβασμό, αμφισβητήσιμα και, σε κάθε περίπτωση, παραβαίνουν ακόμη και το Προοίμιο του Κώδικα της WADA, που μιλά σαφώς για "...την επιδίωξη της ανθρώπινης αριστείας μέσω της αφοσιωμένης τελειοποίησης του φυσικού ταλέντου κάθε ατόμου." Με άλλα λόγια, ο σχετικός φορέας αγνοεί αυτή τη σημαντική πρόθεση και τον σκοπό του νομοθέτη, που δίνει έμφαση στο ζήτημα του "φυσικού ταλέντου." Θα ήταν δύσκολο να αγνοηθεί το επιχείρημα ότι οι νέοι κανονισμοί επιχειρούν να αποκλείσουν αυτό το "φυσικό ταλέντο" από το να εφαρμοστεί και σε μεγάλο βαθμό, αποκλείουν την φυσική ανώτερη ικανότητα ενός αθλητή.

Εν κατακλείδι, αυτός είναι ο λανθασμένος τρόπος προσέγγισης και δημιουργεί νομικές και ηθικές επιπλοκές. Το πρωταρχικό επιχείρημα σχετίζεται με την άποψη ότι οποιοσδήποτε αποκλεισμός από αθλητικούς αγώνες και/ή οποιαδήποτε άλλη δικαιολογία για την αποβολή μιας αθλήτριας από την επαγγελματική της δραστηριότητα, πρέπει να γίνεται με αναφορά σε ιατρικά αποδεικτικά στοιχεία και να βασίζεται σε ένα κανονιστικό πλαίσιο με ισχυρή νομική βάση. Αυτό δεν ισχύει εδώ. Ο ισχυρισμός της IAAF ότι υπάρχουν επιστημονικά στοιχεία που δείχνουν ότι το προηγούμενο όριο τεστοστερόνης ενός αθλητή δημιουργεί πλεονέκτημα απόδοσης για τον αθλητή αυτόν, δεν σημαίνει απαραίτητα ότι οι νέοι κανονισμοί βασίζονται σε νομική βεβαιότητα και δικαιολογία ή ότι είναι μη παρεμβατικοί ώστε να δικαιολογούν τον νόμιμο σκοπό που επιδιώκει η IAAF. Συνεπώς, τέτοιοι κανονισμοί δεν είναι ανάλογοι με τον σκοπό που επιδιώκει η IAAF.

Παρόμοια επιχειρήματα (για την προστασία του ισότιμου ανταγωνισμού) προέβαλε η IAAF στην υπόθεση CAS 2014/A/3759, Chand κατά AFI & IAAF, Απόφαση της 24ης Ιουλίου 2015 (παρακαλώ σημειώστε ότι αυτή ήταν μια Ενδιάμεση Απόφαση) και στην υπόθεση του Oscar Pistorius. Η αλήθεια της υπόθεσης παραμένει ότι οι νέοι κανονισμοί, για άλλη μια φορά, αποκλείουν μια ολόκληρη κατηγορία γυναικών αθλητριών, απαιτώντας από αυτές να υποβληθούν σε ιατρική θεραπεία αν επιθυμούν να συμμετάσχουν σε αγώνες. Υποστηρίζεται ότι αυτό δύσκολα αποτελεί πειστική δικαιολογία για τον νόμιμο σκοπό που επιδιώκεται. Τα επιστημονικά αποδεικτικά στοιχεία που παρουσίασε η IAAF για να αποδείξει την ενισχυμένη απόδοση είναι, με σεβασμό, αμφισβητήσιμα και, σε κάθε περίπτωση, παραβαίνουν ακόμη και το Προοίμιο του Κώδικα της WADA, που σαφώς αναφέρει "...την επιδίωξη της ανθρώπινης αριστείας μέσω της αφοσιωμένης τελειοποίησης του φυσικού ταλέντου κάθε ατόμου." Με άλλα λόγια, ο σχετικός φορέας αγνοεί αυτή τη σημαντική πρόθεση και τον σκοπό του νομοθέτη, που δίνει έμφαση στο ζήτημα του "φυσικού ταλέντου." Θα ήταν δύσκολο να αγνοηθεί το επιχείρημα ότι οι νέοι κανονισμοί επιχειρούν να αποκλείσουν αυτό το "φυσικό ταλέντο" από το να εφαρμοστεί και σε μεγάλο βαθμό αποκλείουν την φυσική ανώτερη ικανότητα ενός αθλητή.
--------------
Και το πρωτότυπο κείμενο: Hyperandrogenism Regulations in Track and Field: Pride & Prejudice or Discrimination in Disguise?



Hyperandrogenism Regulations in Track and Field: Pride & Prejudice or Discrimination in Disguise?

It was in 2009 when I first had to deal with a matter that touched upon gender verification in sport. I advised the South African track and field federation in the matter of Caster Semenya and I was acquainted with the sensitive and complicated detai