Στο επίκεντρο της δημόσιας συζήτησης εξακολουθεί να βρίσκεται η τραγωδία στα Τέμπη, την ώρα που νέα στοιχεία έρχονται στο φως σχετικά με τη φωτιά (πυρόσφαιρα) που ξέσπασε αμέσως μετά τη σύγκρουση των δύο αμαξοστοιχιών στις 28 Φεβρουαρίου 2023.
Παράλληλα, συγγενείς των θυμάτων στα Τέμπη κατέθεσαν πρόσφατα μηνύσεις και αγωγές ύψους περίπου 80 εκατ. ευρώ σε βάρος των γερμανικών κολοσσών Siemens και Bayer, βασιζόμενοι στα πορίσματα των επίσημων πραγματογνωμόνων, που έδειξαν ως υπεύθυνα τα έλαια σιλικόνης για τη δημιουργία της λεγόμενης πυρόσφαιρας.
Κι ενώ η έναρξη της δίκης για τις ευθύνες πίσω από την τραγωδία στα Τέμπη προσδιορίστηκε πρόσφατα για τις 23 Μαρτίου 2026, δημοσιογραφική έρευνα της ιστοσελίδας Data Journalists, παρουσιάζει για πρώτη φορά επίσημα έγγραφα και τεχνικά φυλλάδια των εταιρειών Siemens Mobility GmbH και Bayer AG, καθώς και αλληλογραφία με εμπλεκόμενους φορείς, τα οποία περιλαμβάνονται στη δικογραφία της υπόθεσης.
Τα έγγραφα αυτά σχετίζονται με τη χρήση και τα χαρακτηριστικά των ελαίων σιλικόνης που βρίσκονταν σε εξοπλισμό του συρμού.
Σύμφωνα, πάντα, με τα στοιχεία αυτά, τα τεχνικά φυλλάδια αναφέρουν ότι τα έλαια σιλικόνης δεν φέρουν χαρακτηρισμούς επικινδυνότητας, δεν απαιτούν ειδικά μέτρα αποθήκευσης και παρουσιάζουν θερμοκρασία ανάφλεξης άνω των 300°C. Τα δεδομένα αυτά αποκτούν ιδιαίτερη σημασία, καθώς σε κρατικά πορίσματα αποδίδεται στα εν λόγω υλικά ρόλος στη δημιουργία της πυρόσφαιρας.
Την ίδια ώρα, όπως αναφέρεται στην έρευνα των Data Journalists, διεθνείς εμπειρογνώμονες που μελετούν την υπόθεση επισημαίνουν ότι στη διεθνή βιβλιογραφία δεν έχουν καταγραφεί παρόμοια περιστατικά που να σχετίζονται με έλαια σιλικόνης.
Η έρευνα φωτίζει επίσης τα βήματα της τεχνικής διερεύνησης, τις επιστολές πραγματογνωμόνων για πρόσθετα στοιχεία και τις ακριβείς τεχνικές προδιαγραφές του υλικού, όπως καταγράφονται σε έγγραφα της Siemens και της Bayer.
Πρόκειται για μια πτυχή της υπόθεσης που αναμένεται να απασχολήσει ιδιαίτερα τη δικαιοσύνη και την κοινή γνώμη τους επόμενους μήνες.
Τέμπη: Ολόκληρο το δημοσίευμα των Data Journalists
Στη συνέχεια, ακολουθεί ολόκληρο το δημοσίευμα των Data Journalists που υπογράφει ο Βασίλης Γαλούπης:
«Μνήμες Τεμπών ξύπνησαν από το σοβαρό ατύχημα της 13ης Οκτωβρίου στην Σλοβακία, με σύγκρουση τρένων και δεκάδες τραυματίες κοντά στο χωριό Γιαμπλόνοφ, όμως η σύνδεση των δυο περιπτώσεων έχει πολλές διαφορές, όπως θα δούμε στην συνέχεια.
Αντίθετα, το μεγαλύτερο βάθος για την ελληνική τραγωδία της 28ης Φεβρουαρίου 2023, και το οποίο ερευνούμε σήμερα, εντοπίζεται σε μια πρόσφατη κίνηση – έκπληξη από την πλευρά συγγενών θυμάτων των Τεμπών, οι οποίοι πρόσφατα κατέθεσαν μηνύσεις σε βάρος δυο γερμανικών εταιριών – κολοσσών εξαιτίας της ερμηνείας των επίσημων πραγματογνωμόνων για τα έλαια σιλικόνης και την πυρόσφαιρα.
Οι Data Journalists φέρνουν σήμερα στο φως τα επίσημα έγγραφα ΟΣΕ – Siemens – Bayer σχετικά με τον τρόπο λειτουργίας, τους κανόνες χρήσης και τους όποιους κινδύνους ελλοχεύουν από τα έλαια σιλικόνης. Από τα στοιχεία που παρουσιάζουμε κι έχουν συμπεριληφθεί στην δικογραφία, με την δίκη να αρχίζει τον προσεχή Μάρτιο όπως ανακοινώθηκε, προκύπτουν σωρεία χρήσιμων συμπερασμάτων.
Οι επίσημοι κρατικοί πραγματογνώμονες που «ενοχοποίησαν» τα έλαια σιλικόνης για την πυρόσφαιρα, είχαν -όπως θα δούμε εν γνώσει τους- από την πρώτη στιγμή τις εκθέσεις ΟΣΕ – Siemens, αλλά προφανώς δεν τις δέχθηκαν. Έτσι κατέληξαν στα έλαια σιλικόνης, με συνέπεια τώρα συγγενείς να στρέφονται, με όπλο το πόρισμα, κατά των γερμανικών εταιρειών.
Όπως γνωστοποίησε η DW πριν από 10 ημέρες, δυο πανίσχυρες γερμανικές εταιρείες εμπλέκονται πλέον στο μεγαλύτερο σιδηροδρομικό δυστύχημα που έγινε ποτέ στην Ελλάδα. Πρόκειται για την Bayer AG με έδρα στο Λεβερκούζεν και τη Siemens Mobility GmbH με έδρα στο Μόναχο. Ο λόγος που εμπλέκονται πλέον οι δυο εταιρείες είναι γιατί συγγενείς του 23χρονου Άγγελου Τηλκερίδη από την Ειρηνούπολη της Νάουσας κατέθεσαν αγωγή αποζημίωσης στο Πολυμελές Πρωτοδικείο Λάρισας. Στρέφονται εναντίον των δυο γερμανικών εταιρειών αλλά και κατά του ΟΣΕ και της Hellenic Train AE.
«Μέσα στη δικογραφία από στοιχεία που προσκόμισε η Hellenic Train, αναφέρεται μία συγκεκριμένη παρτίδα ελαίων σιλικόνης της Bayer, τα οποία είχε αγοράσει η Siemens και τα χρησιμοποίησε στους μετασχηματιστές», ισχυρίζονται συγγενείς στην DW.
Εφόσον λοιπόν οι Αρχές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι τα έλαια σιλικόνης ευθύνονται για την πυρκαγιά, θα πρέπει αντίστοιχα να ελεγχθούν και οι εταιρείες που τα κατασκεύασαν και τα προμήθευσαν. Η αποζημίωση που ζητούν οι συγγενείς του Άγγελου είναι 80 εκατ. ευρώ. Εκτιμάται ότι από την πυρόσφαιρα κάηκαν ζωντανοί τα 27 εκ των 57 θυμάτων.
Το πρώτο e-mail των κρατικών πραγματογνωμόνων
Σε email που απέστειλαν οι πραγματογνώμονες Απόστολος Βασιλάκος και Σταύρος Μπατζόπουλος, που ορίστηκαν από τον ανακριτή της υπόθεσης για τη διερεύνηση των αιτιών της τραγωδίας των Τεμπών, φαίνεται οι δυο ειδικοί να έχουν ως παραλήπτη τη Διεύθυνση Πυροσβεστικής Υπηρεσίας της Λάρισας.
Το email, που αποτελεί μέρος της δικογραφίας κι έχουμε στη διάθεσή μας, απεστάλη στις 2 Μαϊου 2023 κι αναφέρει: «Καλημέρα, σύμφωνα με τα στοιχεία που εστάλησαν από την Hellenic Train μετά από αιτήματά μας προς αυτούς, σας αποστέλλουμε τα κάτωθι σε απάντηση του εγγράφου σας (από 27 Απριλίου 2023): 1. Σύνθεση Συρμών. 2. Στοιχεία φόρτου εμπορικού μετασχηματιστή. 3. Στοιχεία ελαίου μετασχηματιστή».
Ένα ενδιαφέρον σημείο, δίχως απάντηση έως τώρα, είναι η επισήμανση στην συνέχεια πως «ως προς το σημείο β’ του εγγράφου σας δεν αναζητήθηκαν στοιχεία από τους πραγματογνώμονες».
Λίγες εβδομάδες αργότερα, στις 19 Ιουνίου 2023, οι Βασιλάκος (μηχανολόγος μηχανικός) και Μπατζόπουλος (ηλεκτρολόγος μηχανικός) ανακοίνωναν την «Έκθεση Πραγματογνωμοσύνης» για το σιδηροδρομικό δυστύχημα των Τεμπών. Διορίστηκαν με έγγραφο της Τροχαίας Λάρισας την επομένη της τραγωδίας και με εντολή του διευθύνοντα την Εισαγγελία Πρωτοδικών Λάρισας.
Επιχείρηση – «αξιοποίησης» των κενών της επίσημης εκδοχής
Η αιτιολογία που έδωσαν οι δυο ειδικοί για τα αίτια της πυρκαγιάς ήταν τα έλαια σιλικόνης, μια εξήγηση που έως σήμερα αποτελεί το επίσημο αφήγημα που υιοθετούν κυβερνητικά στελέχη, ο ίδιος ο πρωθυπουργός και κρατικές Αρχές. Αντίθετα, οι περισσότεροι πραγματογνώμονες συγγενών αμφισβητούν αυτή την εκδοχή, ισχυριζόμενοι πως με τα ευρήματά τους αποδεικνύουν πως υπήρχε άλλο εύφλεκτο υλικό στην εμπορική αμαξοστοιχία.
Οι συγγενείς που στράφηκαν κατά των γερμανικών κολοσσών «αξιοποιούν» τα κενά της επίσημης εκδοχής και κατ’ ουσίαν επιχειρούν να αντιστρέψουν τους ισχυρισμούς των επίσημων πραγματογνωμόνων και του κυβερνητικού αφηγήματος:Στην περίπτωση που η Siemens με την Bayer καταφέρουν να αντικρούσουν την αιτιολογία των ελαίων σιλικόνης για την πυρόσφαιρα των Βασιλάκου – Μπατζόπουλου, τότε θα δημιουργηθεί ισχυρό δεδικασμένο που θα στρέψει πια το ενδιαφέρον σχεδόν αποκλειστικά στην εκδοχή του εύφλεκτου, πιθανότατα και παράνομου, φορτίου (ξυλολίου κ.α.).
Στην περίπτωση που ενοχοποιηθούν τα έλαια σιλικόνης, τότε οι συγγενείς θα διεκδικήσουν μια τεράστια αποζημίωση.
Τα επίσημα έγγραφα της Siemens με τα δεδομένα ασφαλείας για τα έλαια σιλικόνης που περιλαμβάνονται στην δικογραφία των Τεμπών. Με διακριτικά όχι μόνο της γερμανικής εταιρίας, αλλά και του ΟΣΕ:
Τα έγγραφα της Siemens και του ΟΣΕ
Οι Data Journalists παρουσιάζουν τα επίσημα έγγραφα της Siemens για τα έλαια σιλικόνης που περιλαμβάνονται στην δικογραφία των Τεμπών. Με διακριτικά όχι μόνο της γερμανικής εταιρείας, αλλά και του ΟΣΕ. Τα στοιχεία της Siemens είναι από 1994 κι έχουν πιστοποιηθεί εκ νέου το 2004.
Τα έγγραφα, που έχουν και το διακριτικό του ΟΣΕ, είναι τα δελτία δεδομένων ασφαλείας από τη Siemens και τη Bayer. Περιγράφουν τις φυσικές, χημικές και οικολογικές ιδιότητες μιας ουσίας που λέγεται Baysilone M50 EL, ένα είδος σιλικόνης σε υγρή μορφή. Πρόκειται, δηλαδή, για έλαια σιλικόνης.
Συγκεκριμένα, στην περίληψη των σημαντικών σημείων αναφέρονται:
Γενικά στοιχεία:Εταιρεία: Bayer AG, Τμήμα Οικολογίας και Ασφάλειας (Leverkusen, Γερμανία)
Ημερομηνία έκδοσης: 6 Ιανουαρίου 1994
Χρήση: Χημική ουσία, Εμπορική ονομασία: Baysilone M 50 EL.
Κύρια συστατικάΠεριέχει Polydimethylsiloxane, μια άοσμη, άχρωμη σιλικόνη.
ΚίνδυνοιΔεν θεωρείται επικίνδυνο προϊόν.
Δεν υπάρχει ειδική σήμανση επικινδυνότητας.
Πρώτες βοήθειεςΕπαφή με τα μάτια: Ξέπλυμα με άφθονο νερό.
Επαφή με το δέρμα: Αφαίρεση του προϊόντος μηχανικά (όχι με χημικά).
Καταπολέμηση πυρκαγιάς
Κατάλληλα μέσα: CO₂, αφρός, εκτόξευση νερού, πυροσβεστική σκόνη.
Τυχαία διαρροή
Να απορροφηθεί με απορροφητικό υλικό (π.χ. άμμο, πριονίδι, αφρό PU).
Χειρισμός και αποθήκευσηΔεν χρειάζονται ειδικά μέτρα.
Μπορεί να συσσωρεύσει στατικό ηλεκτρισμό κατά τη μεταφορά.
Να χρησιμοποιούνται προστατευτικά γυαλιά.
Φυσικές και χημικές ιδιότητεςΜορφή: Υγρή
Χρώμα: Άχρωμο
Οσμή: Άοσμο
Αναφλέξιμο σημείο: Μη εφαρμόσιμο
Θερμοκρασία ανάφλεξης: >300°C
Αδιάλυτο στο νερό
Δεν παρουσιάζει επικίνδυνες αντιδράσεις ή αποσύνθεση σε κανονική χρήση.
ΜεταφοράΔεν ταξινομείται ως επικίνδυνο φορτίο.
Επιτρέπεται η αποστολή ταχυδρομικώς στη Γερμανία έως 500 ml ανά συσκευασία.
Νομικά στοιχείαΔεν απαιτείται ειδική σήμανση επικίνδυνης ουσίας σύμφωνα με τις ευρωπαϊκές οδηγίες.
Οι επίσημες προδιαγραφές από τη Bayer για τα έλαια σιλικόνης, που προσκομίστηκαν από την Hellenic Train μετά το αίτημα των πραγματογνωμόνων και υπάρχουν επίσης στη δικογραφία των Τεμπών:
Οι επίσημες προδιαγραφές
Στη συνέχεια υπάρχουν τα αναλυτικά έγγραφα από την Baye, που πρακτικά αποτελούν ένα τεχνικό φυλλάδιο για τα συγκεκριμένα προϊόντα ελαίου σιλικόνης, που χρησιμοποιήθηκαν και στα τρένα των Τεμπών.
Κάποιες από τις κυριότερες πληροφορίες από το φυλλάδιο, αν και δυσνόητες και καθαρά τεχνικές, είναι:
Βασικές Ιδιότητες:Καλή απόδοση σε χαμηλές και υψηλές θερμοκρασίες.
Χαμηλό σημείο πήξης.
Μικρή μεταβολή του ιξώδους (της «ρευστότητας») με τη θερμοκρασία.
Χαμηλή τάση ατμών.
Υψηλή επιφανειακή τάση και συμπιεστότητα.
Χημική και φυσιολογική αδράνεια.
Εφαρμογές: Χρησιμοποιούνται ευρέως ως:Υγρά μεταφοράς θερμότητας,
Υδραυλικά υγρά.
Διηλεκτρικά υγρά (μονωτικά).
Υδατοαπωθητικά.
Λιπαντικά.
Βασικά συστατικά για καλλυντικά και φαρμακευτικά προϊόντα.
Τεχνικά Χαρακτηριστικά: Το φυλλάδιο περιέχει λεπτομερείς πίνακες με τις τιμές του ιξώδους σε ένα ευρύ φάσμα θερμοκρασιών (από -60°C έως 140°C) για διάφορους τύπους των υγρών Baysilone. Παρέχει επίσης πληροφορίες για τη διαλυτότητα, τη σταθερότητα, την αποθήκευση και τις χημικές τους αντιδράσεις (π.χ. οξείδωση).
Ασφαλή επί δεκαετίες
Συνοπτικά, τα έγγραφα αφορούν στις επίσημες τεχνικές προδιαγραφές για τα έλαια σιλικόνης που ζητήθηκαν, στο πλαίσιο της διερεύνησης της τραγωδίας των Τεμπών. Τα έλαια σιλικόνης θεωρούνται τα πλέον ασφαλή επί δεκαετίες, δίχως ουδέποτε να έχει παρατηρηθεί αντίστοιχη πυρόσφαιρα σε κάποιο ατύχημα μεταξύ τρένων ή πολύ περισσότερο να έχουν ενοχοποιηθεί ως η βασική αιτία για όσα συνέβησαν και γνωρίζουμε στο δυστύχημα της 28ης Φεβρουαρίου 2023.
Τα έγγραφα αποτελούν ένα τεχνικό φυλλάδιο που αναλύει τα χαρακτηριστικά, τις ιδιότητες και τις χρήσεις αυτών των προϊόντων. Σημειώνεται, μεταξύ άλλων, η «σταθερότητα σε ακραίες θερμοκρασίες» και πως «Διατηρούν τις ιδιότητές τους τόσο σε πολύ χαμηλές όσο και σε υψηλές θερμοκρασίες».
Συνοψίζοντας, τα έγγραφα της Bayer παρέχουν μια εξαιρετικά λεπτομερή τεχνική ανάλυση αυτών των υγρών σιλικόνης, εξηγώντας γιατί είναι τόσο ευέλικτα και χρήσιμα σε πολλούς διαφορετικούς τομείς, ενώ ταυτόχρονα επισημαίνουν και τους πιθανούς κινδύνους που σχετίζονται με συγκεκριμένους τύπους τους.
Ο λόγος που ο Βέλγος ειδικός Μπαρτ Ακό, επικεφαλής του πορίσματος του ΕΟΔΑΣΑΑΜ, απέκλεισε τα έλαια σιλικόνης κι επικέντρωσε στην ισχυρή πιθανότητα εύφλεκτου υλικού, που προκάλεσε την πυρόσφαιρα, είναι ότι δεν υπήρχε άλλο καταγεγραμμένο περιστατικό στην βιβλιογραφία όλες αυτές τις δεκαετίες.
Τα έλαια σιλικόνης θεωρούνται απόλυτα ασφαλή και γι’ αυτό χρησιμοποιούνται σε όλο τον κόσμο στις σιδηροδρομικές μεταφορές. Το γεγονός ότι το ελληνικό κρατικό πόρισμα τα ενοχοποιεί, δίνει την βάση για τη δικαστική διεκδίκηση αποζημίωσης στις οικογένειες, πάντα στην περίπτωση που αποδειχθεί πως όντως είχαν δίκαιο τα ευρήματα των Βασιλάκου – Μπατζόπουλου. Κάτι που, αν συμβεί, θα ανατρέπει όλους τους κανόνες ασφαλείας που εφαρμόζονται έως σήμερα.
Τι συνέβη στην Σλοβακία: Δυο διαφορετικές περιπτώσεις
Η σύγκρουση στην Σλοβακία φέρνει συνειρμούς με τα Τέμπη, όμως τα δυο τρένα δεν κινούνταν ηλεκτρικά, όπως στην ελληνική περίπτωση, αλλά με πετρέλαιο. Σύμφωνα με την αστυνομία και με τις έως τώρα πληροφορίες στα σλοβακικά και διεθνή ΜΜΕ, τουλάχιστον 80 επιβάτες τραυματίστηκαν, με μερικούς να φέρουν σοβαρά τραύματα.
Ο υπουργός Εσωτερικών Μάτους Έστοκ ανέφερε ότι οι προκαταρκτικές έρευνες δείχνουν πως μια παραβίαση του κανονισμού ήταν η αιτία που οδήγησε στη σύγκρουση. Διευκρίνισε ότι ένας από τους οδηγούς τρένων δεν έδωσε προτεραιότητα στην άλλη αμαξοστοιχία και πως το ανθρώπινο λάθος είναι η πιο πιθανή αιτία.
Οι έλεγχοι αποκάλυψαν ότι ο ένας οδηγός ήταν νηφάλιος, ενώ ο δεύτερος οδηγός, με σοβαρούς τραυματισμούς, μεταφέρθηκε βιαστικά στο νοσοκομείο. Οι γιατροί θα του κάνουν τεστ για φάρμακα και αλκοόλ μόλις η κατάστασή του σταθεροποιηθεί.
Οι αξιωματούχοι δεσμεύτηκαν να διερευνήσουν εις βάθος το περιστατικό, καθώς το σλοβακικό σιδηροδρομικό δίκτυο θεωρείται από τα ασφαλέστερα στην Κεντρική Ευρώπη. Οι ειδικοί ασφάλειας μεταφορών τόνισαν την ανάγκη για αναβάθμιση του συστήματος σηματοδότησης και εισαγωγή αυτόματου ελέγχου σε μονές γραμμές.
Το ατύχημα διερευνάται από τον εθνικό φορέα της Σλοβακίας ZSSK σε συνεργασία με τον διαχειριστή υποδομής ΖSR. Ξεχωριστές έρευνες διεξάγονται επίσης από την Αστυνομία της Σλοβακίας και από το ερευνητικό τμήμα του υπουργείου Μεταφορών.
Η σύγκρουση μεταξύ των δύο επιβατικών τρένων που κινούνταν με ντίζελ συνέβη στις 13 Οκτωβρίου στη γραμμή Košice – Rožňava, όπου η διπλή γραμμή γίνεται μονή κατά την προσέγγιση στη μονή σήραγγα Jablonovsky. Η μέγιστη ταχύτητα στη γραμμή είναι 100 χλμ./ώρα. Μέχρι τώρα δεν υπάρχουν πληροφορίες για την ταχύτητα των αμαξοστοιχιών την δεδομένη στιγμή.
Η έρευνα θα προσπαθήσει να διαπιστώσει αν κάποιο από τα τρένα πέρασε σήμα κινδύνου, αν το σύστημα σηματοδότησης λειτουργούσε σωστά, ποια συστήματα ασφαλείας ήταν σε ισχύ, αν τα τρένα είχαν βλάβες και αν τα πληρώματα τήρησαν όλους τους κανόνες ασφαλείας. Ερευνάται επίσης η παλαιότητα της υποδομής (από τη δεκαετία του 1980).
Μέχρι το πρωί της 14ης Οκτωβρίου, τα περισσότερα από τα κατεστραμμένα οχήματα είχαν απομακρυνθεί από τον τόπο του ατυχήματος. Μόνο ένα σοβαρά κατεστραμμένο βαγόνι παρέμενε στο σημείο μαζί με τη διαλυμένη μηχανή. Και τα δύο οχήματα σταμάτησαν σε ένα ανάχωμα περίπου 30-50 μέτρα από τη γραμμή. Εκτιμάται ότι οι ζημιές στις μηχανές και τα βαγόνια υπερβαίνουν τα 2 εκατομμύρια ευρώ.
Όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό η διερεύνηση του περιστατικού της Σλοβακίας βρίσκεται ακόμα στην αρχή. Λόγω της ντιζελοκίνησης δεν υπάρχει σύνδεση με τα ηλεκτροκίνητα τρένα των Τεμπών, συνεπώς και της ύπαρξης ελαίων σιλικόνης. Αν, κι εφόσον, υπάρχουν ομοιότητες στις δυο υποθέσεις θα γίνει γνωστό τις επόμενες εβδομάδες και μήνες, με την πρόοδο των ερευνών στην Σλοβακία. Η όποια συσχέτιση ενδεχομένως να αφορά, σύμφωνα με όσα γνωρίζουμε ως τώρα τουλάχιστον, στις υποδομές, στην τεχνολογική επάρκεια και στα μέτρα ασφαλείας. Μια πρώτη εικόνα, πάντως, από τα σλοβακικά ΜΜΕ δεν υποδεικνύεται ότι το συνολικό δίκτυο ήταν απαρχαιωμένο ή έλλειψη των στοιχειωδών κανόνων ασφαλείας, όπως στην ελληνική περίπτωση».
Στη συνέχεια, ακολουθεί ολόκληρο το δημοσίευμα των Data Journalists που υπογράφει ο Βασίλης Γαλούπης:
«Μνήμες Τεμπών ξύπνησαν από το σοβαρό ατύχημα της 13ης Οκτωβρίου στην Σλοβακία, με σύγκρουση τρένων και δεκάδες τραυματίες κοντά στο χωριό Γιαμπλόνοφ, όμως η σύνδεση των δυο περιπτώσεων έχει πολλές διαφορές, όπως θα δούμε στην συνέχεια.
Αντίθετα, το μεγαλύτερο βάθος για την ελληνική τραγωδία της 28ης Φεβρουαρίου 2023, και το οποίο ερευνούμε σήμερα, εντοπίζεται σε μια πρόσφατη κίνηση – έκπληξη από την πλευρά συγγενών θυμάτων των Τεμπών, οι οποίοι πρόσφατα κατέθεσαν μηνύσεις σε βάρος δυο γερμανικών εταιριών – κολοσσών εξαιτίας της ερμηνείας των επίσημων πραγματογνωμόνων για τα έλαια σιλικόνης και την πυρόσφαιρα.
Οι Data Journalists φέρνουν σήμερα στο φως τα επίσημα έγγραφα ΟΣΕ – Siemens – Bayer σχετικά με τον τρόπο λειτουργίας, τους κανόνες χρήσης και τους όποιους κινδύνους ελλοχεύουν από τα έλαια σιλικόνης. Από τα στοιχεία που παρουσιάζουμε κι έχουν συμπεριληφθεί στην δικογραφία, με την δίκη να αρχίζει τον προσεχή Μάρτιο όπως ανακοινώθηκε, προκύπτουν σωρεία χρήσιμων συμπερασμάτων.
Οι επίσημοι κρατικοί πραγματογνώμονες που «ενοχοποίησαν» τα έλαια σιλικόνης για την πυρόσφαιρα, είχαν -όπως θα δούμε εν γνώσει τους- από την πρώτη στιγμή τις εκθέσεις ΟΣΕ – Siemens, αλλά προφανώς δεν τις δέχθηκαν. Έτσι κατέληξαν στα έλαια σιλικόνης, με συνέπεια τώρα συγγενείς να στρέφονται, με όπλο το πόρισμα, κατά των γερμανικών εταιρειών.
Όπως γνωστοποίησε η DW πριν από 10 ημέρες, δυο πανίσχυρες γερμανικές εταιρείες εμπλέκονται πλέον στο μεγαλύτερο σιδηροδρομικό δυστύχημα που έγινε ποτέ στην Ελλάδα. Πρόκειται για την Bayer AG με έδρα στο Λεβερκούζεν και τη Siemens Mobility GmbH με έδρα στο Μόναχο. Ο λόγος που εμπλέκονται πλέον οι δυο εταιρείες είναι γιατί συγγενείς του 23χρονου Άγγελου Τηλκερίδη από την Ειρηνούπολη της Νάουσας κατέθεσαν αγωγή αποζημίωσης στο Πολυμελές Πρωτοδικείο Λάρισας. Στρέφονται εναντίον των δυο γερμανικών εταιρειών αλλά και κατά του ΟΣΕ και της Hellenic Train AE.
«Μέσα στη δικογραφία από στοιχεία που προσκόμισε η Hellenic Train, αναφέρεται μία συγκεκριμένη παρτίδα ελαίων σιλικόνης της Bayer, τα οποία είχε αγοράσει η Siemens και τα χρησιμοποίησε στους μετασχηματιστές», ισχυρίζονται συγγενείς στην DW.
Εφόσον λοιπόν οι Αρχές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι τα έλαια σιλικόνης ευθύνονται για την πυρκαγιά, θα πρέπει αντίστοιχα να ελεγχθούν και οι εταιρείες που τα κατασκεύασαν και τα προμήθευσαν. Η αποζημίωση που ζητούν οι συγγενείς του Άγγελου είναι 80 εκατ. ευρώ. Εκτιμάται ότι από την πυρόσφαιρα κάηκαν ζωντανοί τα 27 εκ των 57 θυμάτων.
Το πρώτο e-mail των κρατικών πραγματογνωμόνων
Σε email που απέστειλαν οι πραγματογνώμονες Απόστολος Βασιλάκος και Σταύρος Μπατζόπουλος, που ορίστηκαν από τον ανακριτή της υπόθεσης για τη διερεύνηση των αιτιών της τραγωδίας των Τεμπών, φαίνεται οι δυο ειδικοί να έχουν ως παραλήπτη τη Διεύθυνση Πυροσβεστικής Υπηρεσίας της Λάρισας.
Το email, που αποτελεί μέρος της δικογραφίας κι έχουμε στη διάθεσή μας, απεστάλη στις 2 Μαϊου 2023 κι αναφέρει: «Καλημέρα, σύμφωνα με τα στοιχεία που εστάλησαν από την Hellenic Train μετά από αιτήματά μας προς αυτούς, σας αποστέλλουμε τα κάτωθι σε απάντηση του εγγράφου σας (από 27 Απριλίου 2023): 1. Σύνθεση Συρμών. 2. Στοιχεία φόρτου εμπορικού μετασχηματιστή. 3. Στοιχεία ελαίου μετασχηματιστή».
Ένα ενδιαφέρον σημείο, δίχως απάντηση έως τώρα, είναι η επισήμανση στην συνέχεια πως «ως προς το σημείο β’ του εγγράφου σας δεν αναζητήθηκαν στοιχεία από τους πραγματογνώμονες».
Λίγες εβδομάδες αργότερα, στις 19 Ιουνίου 2023, οι Βασιλάκος (μηχανολόγος μηχανικός) και Μπατζόπουλος (ηλεκτρολόγος μηχανικός) ανακοίνωναν την «Έκθεση Πραγματογνωμοσύνης» για το σιδηροδρομικό δυστύχημα των Τεμπών. Διορίστηκαν με έγγραφο της Τροχαίας Λάρισας την επομένη της τραγωδίας και με εντολή του διευθύνοντα την Εισαγγελία Πρωτοδικών Λάρισας.
Επιχείρηση – «αξιοποίησης» των κενών της επίσημης εκδοχής
Η αιτιολογία που έδωσαν οι δυο ειδικοί για τα αίτια της πυρκαγιάς ήταν τα έλαια σιλικόνης, μια εξήγηση που έως σήμερα αποτελεί το επίσημο αφήγημα που υιοθετούν κυβερνητικά στελέχη, ο ίδιος ο πρωθυπουργός και κρατικές Αρχές. Αντίθετα, οι περισσότεροι πραγματογνώμονες συγγενών αμφισβητούν αυτή την εκδοχή, ισχυριζόμενοι πως με τα ευρήματά τους αποδεικνύουν πως υπήρχε άλλο εύφλεκτο υλικό στην εμπορική αμαξοστοιχία.
Οι συγγενείς που στράφηκαν κατά των γερμανικών κολοσσών «αξιοποιούν» τα κενά της επίσημης εκδοχής και κατ’ ουσίαν επιχειρούν να αντιστρέψουν τους ισχυρισμούς των επίσημων πραγματογνωμόνων και του κυβερνητικού αφηγήματος:Στην περίπτωση που η Siemens με την Bayer καταφέρουν να αντικρούσουν την αιτιολογία των ελαίων σιλικόνης για την πυρόσφαιρα των Βασιλάκου – Μπατζόπουλου, τότε θα δημιουργηθεί ισχυρό δεδικασμένο που θα στρέψει πια το ενδιαφέρον σχεδόν αποκλειστικά στην εκδοχή του εύφλεκτου, πιθανότατα και παράνομου, φορτίου (ξυλολίου κ.α.).
Στην περίπτωση που ενοχοποιηθούν τα έλαια σιλικόνης, τότε οι συγγενείς θα διεκδικήσουν μια τεράστια αποζημίωση.
Τα επίσημα έγγραφα της Siemens με τα δεδομένα ασφαλείας για τα έλαια σιλικόνης που περιλαμβάνονται στην δικογραφία των Τεμπών. Με διακριτικά όχι μόνο της γερμανικής εταιρίας, αλλά και του ΟΣΕ:
Τα έγγραφα της Siemens και του ΟΣΕ
Οι Data Journalists παρουσιάζουν τα επίσημα έγγραφα της Siemens για τα έλαια σιλικόνης που περιλαμβάνονται στην δικογραφία των Τεμπών. Με διακριτικά όχι μόνο της γερμανικής εταιρείας, αλλά και του ΟΣΕ. Τα στοιχεία της Siemens είναι από 1994 κι έχουν πιστοποιηθεί εκ νέου το 2004.
Τα έγγραφα, που έχουν και το διακριτικό του ΟΣΕ, είναι τα δελτία δεδομένων ασφαλείας από τη Siemens και τη Bayer. Περιγράφουν τις φυσικές, χημικές και οικολογικές ιδιότητες μιας ουσίας που λέγεται Baysilone M50 EL, ένα είδος σιλικόνης σε υγρή μορφή. Πρόκειται, δηλαδή, για έλαια σιλικόνης.
Συγκεκριμένα, στην περίληψη των σημαντικών σημείων αναφέρονται:
Γενικά στοιχεία:Εταιρεία: Bayer AG, Τμήμα Οικολογίας και Ασφάλειας (Leverkusen, Γερμανία)
Ημερομηνία έκδοσης: 6 Ιανουαρίου 1994
Χρήση: Χημική ουσία, Εμπορική ονομασία: Baysilone M 50 EL.
Κύρια συστατικάΠεριέχει Polydimethylsiloxane, μια άοσμη, άχρωμη σιλικόνη.
ΚίνδυνοιΔεν θεωρείται επικίνδυνο προϊόν.
Δεν υπάρχει ειδική σήμανση επικινδυνότητας.
Πρώτες βοήθειεςΕπαφή με τα μάτια: Ξέπλυμα με άφθονο νερό.
Επαφή με το δέρμα: Αφαίρεση του προϊόντος μηχανικά (όχι με χημικά).
Καταπολέμηση πυρκαγιάς
Κατάλληλα μέσα: CO₂, αφρός, εκτόξευση νερού, πυροσβεστική σκόνη.
Τυχαία διαρροή
Να απορροφηθεί με απορροφητικό υλικό (π.χ. άμμο, πριονίδι, αφρό PU).
Χειρισμός και αποθήκευσηΔεν χρειάζονται ειδικά μέτρα.
Μπορεί να συσσωρεύσει στατικό ηλεκτρισμό κατά τη μεταφορά.
Να χρησιμοποιούνται προστατευτικά γυαλιά.
Φυσικές και χημικές ιδιότητεςΜορφή: Υγρή
Χρώμα: Άχρωμο
Οσμή: Άοσμο
Αναφλέξιμο σημείο: Μη εφαρμόσιμο
Θερμοκρασία ανάφλεξης: >300°C
Αδιάλυτο στο νερό
Δεν παρουσιάζει επικίνδυνες αντιδράσεις ή αποσύνθεση σε κανονική χρήση.
ΜεταφοράΔεν ταξινομείται ως επικίνδυνο φορτίο.
Επιτρέπεται η αποστολή ταχυδρομικώς στη Γερμανία έως 500 ml ανά συσκευασία.
Νομικά στοιχείαΔεν απαιτείται ειδική σήμανση επικίνδυνης ουσίας σύμφωνα με τις ευρωπαϊκές οδηγίες.
Οι επίσημες προδιαγραφές από τη Bayer για τα έλαια σιλικόνης, που προσκομίστηκαν από την Hellenic Train μετά το αίτημα των πραγματογνωμόνων και υπάρχουν επίσης στη δικογραφία των Τεμπών:
Οι επίσημες προδιαγραφές
Στη συνέχεια υπάρχουν τα αναλυτικά έγγραφα από την Baye, που πρακτικά αποτελούν ένα τεχνικό φυλλάδιο για τα συγκεκριμένα προϊόντα ελαίου σιλικόνης, που χρησιμοποιήθηκαν και στα τρένα των Τεμπών.
Κάποιες από τις κυριότερες πληροφορίες από το φυλλάδιο, αν και δυσνόητες και καθαρά τεχνικές, είναι:
Βασικές Ιδιότητες:Καλή απόδοση σε χαμηλές και υψηλές θερμοκρασίες.
Χαμηλό σημείο πήξης.
Μικρή μεταβολή του ιξώδους (της «ρευστότητας») με τη θερμοκρασία.
Χαμηλή τάση ατμών.
Υψηλή επιφανειακή τάση και συμπιεστότητα.
Χημική και φυσιολογική αδράνεια.
Εφαρμογές: Χρησιμοποιούνται ευρέως ως:Υγρά μεταφοράς θερμότητας,
Υδραυλικά υγρά.
Διηλεκτρικά υγρά (μονωτικά).
Υδατοαπωθητικά.
Λιπαντικά.
Βασικά συστατικά για καλλυντικά και φαρμακευτικά προϊόντα.
Τεχνικά Χαρακτηριστικά: Το φυλλάδιο περιέχει λεπτομερείς πίνακες με τις τιμές του ιξώδους σε ένα ευρύ φάσμα θερμοκρασιών (από -60°C έως 140°C) για διάφορους τύπους των υγρών Baysilone. Παρέχει επίσης πληροφορίες για τη διαλυτότητα, τη σταθερότητα, την αποθήκευση και τις χημικές τους αντιδράσεις (π.χ. οξείδωση).
Ασφαλή επί δεκαετίες
Συνοπτικά, τα έγγραφα αφορούν στις επίσημες τεχνικές προδιαγραφές για τα έλαια σιλικόνης που ζητήθηκαν, στο πλαίσιο της διερεύνησης της τραγωδίας των Τεμπών. Τα έλαια σιλικόνης θεωρούνται τα πλέον ασφαλή επί δεκαετίες, δίχως ουδέποτε να έχει παρατηρηθεί αντίστοιχη πυρόσφαιρα σε κάποιο ατύχημα μεταξύ τρένων ή πολύ περισσότερο να έχουν ενοχοποιηθεί ως η βασική αιτία για όσα συνέβησαν και γνωρίζουμε στο δυστύχημα της 28ης Φεβρουαρίου 2023.
Τα έγγραφα αποτελούν ένα τεχνικό φυλλάδιο που αναλύει τα χαρακτηριστικά, τις ιδιότητες και τις χρήσεις αυτών των προϊόντων. Σημειώνεται, μεταξύ άλλων, η «σταθερότητα σε ακραίες θερμοκρασίες» και πως «Διατηρούν τις ιδιότητές τους τόσο σε πολύ χαμηλές όσο και σε υψηλές θερμοκρασίες».
Συνοψίζοντας, τα έγγραφα της Bayer παρέχουν μια εξαιρετικά λεπτομερή τεχνική ανάλυση αυτών των υγρών σιλικόνης, εξηγώντας γιατί είναι τόσο ευέλικτα και χρήσιμα σε πολλούς διαφορετικούς τομείς, ενώ ταυτόχρονα επισημαίνουν και τους πιθανούς κινδύνους που σχετίζονται με συγκεκριμένους τύπους τους.
Ο λόγος που ο Βέλγος ειδικός Μπαρτ Ακό, επικεφαλής του πορίσματος του ΕΟΔΑΣΑΑΜ, απέκλεισε τα έλαια σιλικόνης κι επικέντρωσε στην ισχυρή πιθανότητα εύφλεκτου υλικού, που προκάλεσε την πυρόσφαιρα, είναι ότι δεν υπήρχε άλλο καταγεγραμμένο περιστατικό στην βιβλιογραφία όλες αυτές τις δεκαετίες.
Τα έλαια σιλικόνης θεωρούνται απόλυτα ασφαλή και γι’ αυτό χρησιμοποιούνται σε όλο τον κόσμο στις σιδηροδρομικές μεταφορές. Το γεγονός ότι το ελληνικό κρατικό πόρισμα τα ενοχοποιεί, δίνει την βάση για τη δικαστική διεκδίκηση αποζημίωσης στις οικογένειες, πάντα στην περίπτωση που αποδειχθεί πως όντως είχαν δίκαιο τα ευρήματα των Βασιλάκου – Μπατζόπουλου. Κάτι που, αν συμβεί, θα ανατρέπει όλους τους κανόνες ασφαλείας που εφαρμόζονται έως σήμερα.
Τι συνέβη στην Σλοβακία: Δυο διαφορετικές περιπτώσεις
Η σύγκρουση στην Σλοβακία φέρνει συνειρμούς με τα Τέμπη, όμως τα δυο τρένα δεν κινούνταν ηλεκτρικά, όπως στην ελληνική περίπτωση, αλλά με πετρέλαιο. Σύμφωνα με την αστυνομία και με τις έως τώρα πληροφορίες στα σλοβακικά και διεθνή ΜΜΕ, τουλάχιστον 80 επιβάτες τραυματίστηκαν, με μερικούς να φέρουν σοβαρά τραύματα.
Ο υπουργός Εσωτερικών Μάτους Έστοκ ανέφερε ότι οι προκαταρκτικές έρευνες δείχνουν πως μια παραβίαση του κανονισμού ήταν η αιτία που οδήγησε στη σύγκρουση. Διευκρίνισε ότι ένας από τους οδηγούς τρένων δεν έδωσε προτεραιότητα στην άλλη αμαξοστοιχία και πως το ανθρώπινο λάθος είναι η πιο πιθανή αιτία.
Οι έλεγχοι αποκάλυψαν ότι ο ένας οδηγός ήταν νηφάλιος, ενώ ο δεύτερος οδηγός, με σοβαρούς τραυματισμούς, μεταφέρθηκε βιαστικά στο νοσοκομείο. Οι γιατροί θα του κάνουν τεστ για φάρμακα και αλκοόλ μόλις η κατάστασή του σταθεροποιηθεί.
Οι αξιωματούχοι δεσμεύτηκαν να διερευνήσουν εις βάθος το περιστατικό, καθώς το σλοβακικό σιδηροδρομικό δίκτυο θεωρείται από τα ασφαλέστερα στην Κεντρική Ευρώπη. Οι ειδικοί ασφάλειας μεταφορών τόνισαν την ανάγκη για αναβάθμιση του συστήματος σηματοδότησης και εισαγωγή αυτόματου ελέγχου σε μονές γραμμές.
Το ατύχημα διερευνάται από τον εθνικό φορέα της Σλοβακίας ZSSK σε συνεργασία με τον διαχειριστή υποδομής ΖSR. Ξεχωριστές έρευνες διεξάγονται επίσης από την Αστυνομία της Σλοβακίας και από το ερευνητικό τμήμα του υπουργείου Μεταφορών.
Η σύγκρουση μεταξύ των δύο επιβατικών τρένων που κινούνταν με ντίζελ συνέβη στις 13 Οκτωβρίου στη γραμμή Košice – Rožňava, όπου η διπλή γραμμή γίνεται μονή κατά την προσέγγιση στη μονή σήραγγα Jablonovsky. Η μέγιστη ταχύτητα στη γραμμή είναι 100 χλμ./ώρα. Μέχρι τώρα δεν υπάρχουν πληροφορίες για την ταχύτητα των αμαξοστοιχιών την δεδομένη στιγμή.
Η έρευνα θα προσπαθήσει να διαπιστώσει αν κάποιο από τα τρένα πέρασε σήμα κινδύνου, αν το σύστημα σηματοδότησης λειτουργούσε σωστά, ποια συστήματα ασφαλείας ήταν σε ισχύ, αν τα τρένα είχαν βλάβες και αν τα πληρώματα τήρησαν όλους τους κανόνες ασφαλείας. Ερευνάται επίσης η παλαιότητα της υποδομής (από τη δεκαετία του 1980).
Μέχρι το πρωί της 14ης Οκτωβρίου, τα περισσότερα από τα κατεστραμμένα οχήματα είχαν απομακρυνθεί από τον τόπο του ατυχήματος. Μόνο ένα σοβαρά κατεστραμμένο βαγόνι παρέμενε στο σημείο μαζί με τη διαλυμένη μηχανή. Και τα δύο οχήματα σταμάτησαν σε ένα ανάχωμα περίπου 30-50 μέτρα από τη γραμμή. Εκτιμάται ότι οι ζημιές στις μηχανές και τα βαγόνια υπερβαίνουν τα 2 εκατομμύρια ευρώ.
Όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό η διερεύνηση του περιστατικού της Σλοβακίας βρίσκεται ακόμα στην αρχή. Λόγω της ντιζελοκίνησης δεν υπάρχει σύνδεση με τα ηλεκτροκίνητα τρένα των Τεμπών, συνεπώς και της ύπαρξης ελαίων σιλικόνης. Αν, κι εφόσον, υπάρχουν ομοιότητες στις δυο υποθέσεις θα γίνει γνωστό τις επόμενες εβδομάδες και μήνες, με την πρόοδο των ερευνών στην Σλοβακία. Η όποια συσχέτιση ενδεχομένως να αφορά, σύμφωνα με όσα γνωρίζουμε ως τώρα τουλάχιστον, στις υποδομές, στην τεχνολογική επάρκεια και στα μέτρα ασφαλείας. Μια πρώτη εικόνα, πάντως, από τα σλοβακικά ΜΜΕ δεν υποδεικνύεται ότι το συνολικό δίκτυο ήταν απαρχαιωμένο ή έλλειψη των στοιχειωδών κανόνων ασφαλείας, όπως στην ελληνική περίπτωση».
